Kürtçe Bir Alfabe Yaratmak
Sovyet Ermenistanı, ağırlıklı olarak kırsal ve tarımsal bir topluma sahipti. Bolşeviklerin hızlı sanayileşme
ve kentleşmeye yönelik titiz çabalarına karşın 1926 yılında yapılan nüfus sayımına göre nüfusun yüzde
sekseninden fazlası kırsal bölgelerde yaşamaktaydı.1 Aynı sayıma göre, Ermenistan Cumhuriyeti’nde
sayıları 8000 civarında olan Kürtler arasında kırsal nüfusla okumaz-yazmazlık oranı daha da yüksekti.
1917 Devrimi’nden önce, Ermenistan’daki Kürt nüfus neredeyse tamamen okumaz-yazmaz idi.
Korenizatsiia2 politikalarının bir parçası olarak, yeni rejim Kürtler için anadillerinde eğitimi başlattı:
Köylüler için yetişkin eğitimi ve daha da önemlisi çocuklar için ilkokul eğitimi. Ermenice ve Rusça,
ilköğretimin sırasıyla ancak üçüncü ve dördüncü yıllarında öğretilmeye başlanmıştır.3 Resmî istatistiklere
inanacak olursak, okuma-yazma kampanyası hızlı bir şekilde yüksek başarı düzeyine ulaştı; henüz 1934’te
nüfusu tahminen 17.500 olan Kürtler arasında tamamen okumaz-yazmaz olanların sayısı 3952’ye
düşmüşken yarı-okur-yazar olanların sayısı ise 4354’te kaldı.4 Bu sayılar doğru olsun ya da olmasın, yeni
dil politikası ve okuryazarlık kampanyasının Sovyetler Birliği’ndeki Kürt nüfusunun önemli bir kısmını
sadece tam okur-yazar yapmakla kalmadığı ama aynı zamanda gerçek anlamda çok dilli yaptığı rahatlıkla
söylenebilir.
Yeni bir Kürtçe alfabe yaratmaya yönelik Sovyet çabaları başka yerlerdeki benzer çabalardan
kaynaklanmış görünmemektedir. Ereb Şemo, Kiril alfabesini Kürtçeye uyarlama yönünde Çar döneminin
bir eğitimi bakanının “Kürt Prens Evdelrezaq’ın5 yardımıyla”6 bir girişimini zikretmektedir ancak bu
satırların yazarı onların çabalarından ortaya çıkan herhangi bir yayın şöyle dursun, ne Rus bakanın ne de
bahsi edilen Kürt prensin izini süremedi. Benzer şekilde, Ermeni şair ve eğitimci Hakov Lazo Ghazaryan
1921 yılında Ermeni alfabesine dayalı bir Kürtçe alfabe hazırladı; o dönemde Sovyet Ermenistanı’nda 250
civarında öğrencisi olan beş Kürt okulu zaten bulunuyordu. Ghazaryan’ın yetişkin Kürt işçileri eğitmek
için Şems (Güneş) adlı ilk Kürtçe ders kitabını da yazdığı kaydedilmektedir. Bununla birlikte bu çabalar
kalıcı bir etkiye sahip olmuş görünmemektedir. Ermenistan Komünist Partisi 1928 yılında - kuşkusuz
Moskova’nın teşvikiyle- Ereb Şemo (Şamilov) ve Aisor Margulov’u yeni bir Kürtçe alfabe yazmaları için
görevlendirdi. Hem Ermeni hem de Rus şovenizmiyle mücadele politikası uyarınca bu alfabe Ermeni veya
Kiril harflerine değil, Latin harflerine dayandırılacaktı…
Kürt Tarih Dergisi’nin dijitalize edilmesi Olof Palme International Center tarafından desteklenmektedir.
“Bu web site Haklara Destek Programı kapsamında Avrupa Birliği desteği ile hazırlanmıştır. İçeriğin sorumluluğu tamamıyla İsmail Beşikci Vakfı’na aittir ve Avrupa Birliği’nin ve/veya Haklara Destek Programı’nın görüşlerini yansıtmamaktadır.”
