Kürdistan Cumhuriyeti: İran’da Kürt Kimliğinin Oluşumu
İran Kürdistanı bir kez daha ayakta. İranlı bir Kürt kadın olan Jîna Mahsa Amini’nin İran polisi tarafından katledilmesiyle başlayan gösterilerin en canlı olduğu yerlerden biri İran Kürdistanı oldu. Gençler, çocuklar Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nin bayrakları ve marşlarıyla bir kez daha sokaklara döküldü. Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nin anılarının Kürt halkı arasında hala çok taze olduğu görülüyor. İran’daki Kürt milliyetçiliği hangi süreçler sonucunda gelişti? Mahabad Kürt Cumhuriyeti’nin bıraktığı etki ve izler nasıl bu kadar canlı ve etkili olabiliyor? Kürt Cumhuriyeti’nin bıraktığı izler ve dersler nelerdir gibi sorular bir kez daha gündem oldu. Bu yazıda, konu hakkında yazılmış en önemli çalışmalardan birini tanıtmaya çalışacağız. İran Kürdistanı ile ilgili çalışmalarıyla tanınan, önemli sosyal bilimcilerden Abbas Vali’nin Kürdistan Cumhuriyeti: İran’da Kürt Kimliğinin Oluşumu kitabı, bu soruları yanıtlayabilmemiz için çok önemli argümanlar ortaya koyuyor.
Abbas Vali, İran’daki Kürt milliyetçiliğinin gelişimi konusundaki temel argümanını ve bakış açısını kitaba başlarken açıkça dile getiriyor. Valiye göre, İran’daki Kürt milliyetçiliğinin, 1882 Şey Ubeydullah İsyanı ile başlayıp Mahabad Cumhuriyeti ile sonuçlandığı şeklindeki tarihselci ve özcü bakış açısı, konuyu anlamamızı engellemektedir. Bu bakış açısı, süreç içerisinde yaşanan gelişmeleri ve olguları göz ardı etmektedir. Bu nedenle Vali, kitabının daha başında konuyla ilgili temel anlayışını şöyle dile getirir:
“Bu çalışmada, İran Kürdistanı’nda Kürt milliyetçiliğinin kökeni ve gelişimi süreci konusundaki bu tarihselci (historicist) anlayışa ve bu anlayış üzerine kurulu özcü Kürt ulusu kavramına karşı çıkılmaktadır. İran’da Kürt milliyetçiliğinin modern bir olgu olduğu ve bu olgunun, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra ortaya çıkmış Pehlevi mutlakiyetçiliğinin ardından gelişen sıkıntılı ve çarpık modernitenin neden olduğu sosyo-ekonomik ve kültürel değişimlerin sonucu olarak ortaya çıktığı ileri sürülmektedir” (Vali, 2010: 20).
Kürt Tarih Dergisi’nin dijitalize edilmesi Olof Palme International Center tarafından desteklenmektedir.
“Bu web site Haklara Destek Programı kapsamında Avrupa Birliği desteği ile hazırlanmıştır. İçeriğin sorumluluğu tamamıyla İsmail Beşikci Vakfı’na aittir ve Avrupa Birliği’nin ve/veya Haklara Destek Programı’nın görüşlerini yansıtmamaktadır.”
