Vahap Coşkun 46. Sayı / 1:00
Kürdistan’da İki Yıl

Kürdistan’da İki Yıl

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Irak, İngiltere tarafından, yönetimde kolaylığı sağlamak amacıyla onüç vilayete bölünür. Bağdat’taki Yüksek Komiserlik’e karşı sorumlu olan bir “siyasi subay” tarafından yönetilen her vilayet, iki veya daha fazla ilçeden oluşur. İlçelerin başında da bir “yardımcı siyasi subay” bulunur.

Siyasi subayların başlıca amacı, idari birimleri kurmak ve aşiretler arasında kanun ve düzeni tesis etmektir. Başlangıçta bölgenin inşasında askeri unsurlar daha büyük bir ağırlığa sahipken zamanla posta, telgraf ve demiryollarıyla ilgili işleri de üzerine alan siyasi yetkililerin önemi artar.

Siyasi subaylar nizamı korumak, adaleti sağlamak, gelir elde etmek, vergi toplamak, belediye ve sağlık hizmetleri ile uğraşmak gibi birçok görev üstlenirler. Ayrıca, çalıştıkları bölgenin coğrafyası, doğası, yapısı ve orada yaşayan aşiretlerin gelenekleri hakkında tam bilgi edinmek de, kendi yükümlülüğü altındaki insanların refahını ilgilendiren her konuda sorumluluk almak da siyasi subayların vazifesi olarak addedilir.

“Deux es machina”

Siyasi subayların hayatı kolay sayılmaz. Zorluk üç noktada kendini gösterir: Birincisi, yükümlük sahalarının geniş ve altına girdikleri yükün büyük olmasıdır. İkincisi, bilmedikleri diyarlarda ve alıştıkları yaşamdan uzak koşullarda çalışmak durumunda kalmalarıdır. Üçüncüsü de gittikleri yerlerde halkın onları yüksek beklentilerle karşılamasıdır. Halk, siyasi subaylara bir “deux es machina”, “her derde derman olacak kutsal yönetici” gözüyle bakar:

“Herkes altın çağın başladığına inanıyor ve büyük bir refah dönemi bekliyordu. Onlara göre tarımsal üretim on kat artacak; demiryolları ve kanallar inşa edilecek ve ticaret hızla gelişecekti. Tüm bu beklentileri karşılamak için var olan olanaklar kullanıldı. Ancak ne var ki Doğulu her zaman idealisttir; muhteşem kalesinin planlarını çizerken maliyetini pek düşünmez. Bu nedenle Mezopotamya sakinleri sadece, bir çağın sihirli bir değnekle altına dönüşmediğini görmekle derin bir hayal kırıklığına uğramadılar, bireysel özgürlüklerini de kaybettiklerini görünce büyük bir öfkeye kapıldılar.” (s. 21).

William Rupert Hay da, İngiltere’nin Irak’taki yardımcı sivil subaylarından biridir. I. Dünya Savaşı esnasında önce Hindistan’da, sonra Mezopotamya’da bulunan Hay, 1916’dan itibaren sivil yönetimde görevlendirilir. İlkin, İran sınırındaki küçük bir kasaba olan Mendeli’ye tayini çıkar ve Ekim 1918’e kadar burada kalır. Akabinde Altınköprü ve Koy’da çalışır.1 Kasım 1919’da Erbil, Koy ve Rewandiz ilçelerinden yeni bir Erbil vilayeti oluşturulunca Hay da buraya Siyasi Subay olarak atanır ve bir yıl boyunca bu görevde kalır.

Kürdistan’da İki Yıl, Hay’ın Ekim 1918-Ekim 1920 tarihleri arasındaki Kürdistan tecrübesini aktaran bir kitaptır. Hay, keskin bir gözlemci; bölgenin coğrafyası, yaşam biçimi, gelenekleri, ekonomik yapısı ve ticareti hakkında ayrıntılı bilgiler verir. Keza muhatap olduğu kişilerin hem şahsi özelliklerini hem de siyasi tavırlarını, kendi penceresinden, okurlara akılcı bir dille sunar.


Devamı Kürt Tarihi Dergisi'nin 46. Sayısında

  • Bu içeriği paylaşmak ister misiniz?