Değişik yörelerde kendilerini Kırd, Kırmanc ve Dımıli olarak adlandıran Zazaların adı konusunda bugüne kadar çoğu étymologie populaire biçiminde farklı yorumlar yapılmıştır. Bizzat içinde yaşadığımız Zaza toplumuna mensup kişilerin kahir ekseriyetinin bundan otuz yıl önce kendilerini Zaza olarak adlandırmadığını biliyoruz. Yüzyıl önce Ziya Gökalp de bunu açıkça belirtir. Bugün ise değişik faktörlerin etkisiyle Zaza adı yaygınlaşmış bulunmaktadır. Daha önceki bazı çalışmalarımızda, bu adın kaynaklarda nasıl geçtiğini belirtmiştik. Bu yazıda ise yazılı kaynaklarda yeni rastladığımız birkaç örneğe de değineceğiz. Dünyanın değişik dillerinde başka anlamlara sahip “zaza” sözcüğünün bulunduğu da malum. Bu yazıda kastettiğimiz sadece “Kırd/Kırmanc/Dımıli” anlamındaki “Zaza”dır
KUREŞ ŞECERESI (1330)
Zaza adının geçtiğini bildiğimiz en eski kaynak, Dêrsım Alevilerinin ünlü ermişlerinden Kureş’e ait hicri 730 [miladi 1329 1330] tarihli şeceredir. Bu şecerede Arapça olarak “Talıb molla Nebi min qebileti Zaza” (Zaza aşiretinden talib Molla Nebi) adlı bir kişinin adı geçer. Söz konusu şecerenin aynı yerinde İzol, Badıl, Heyder, Has, Mili gibi aşiretler için de “qebile” denmesinden buradaki “qebilet” sözcüğüyle aşiret kastedildiği anlaşılır.
‘ABIDÎNÊ CAF (15. yy.)
Diwane Gewre’de (Büyük Divan’da) Ehlê Heq/Yaresan din adamlarından ‘Abıdinê Caf ile Kak Ehmed arasındaki mükalemede, Abıdin Kürtçe olarak şöyle seslenir: “Kak Ehmed Zaza, kak Ehmed Zaza Ewsa padışam-le şari Zaza Ostadı bende bû, nawı bû Mİrza Xelıfe Binyam nawı bû Cowza” Türkçesi: “Kak Ehmed Zaza, kak Ehmed Zaza O zaman (artık) benim padişahım [Sultan Sehak] Zaza şehrinde Bendelerinin üstadıydı, adı oldu Mirza Halife Bınyam’ın adı oldu Cowza” Defterê Abıdinê Caf’a göre, Abıdinê Caf, Sultan Sehak’ın çağdaşıdır. Sultan Sehak 15. yüzyılda yaşamış olup Ehlê Heq dini mensuplarınca tanrı mertebesindedir.
Kürt Tarih Dergisi’nin dijitalize edilmesi Olof Palme International Center tarafından desteklenmektedir.
“Bu web site Haklara Destek Programı kapsamında Avrupa Birliği desteği ile hazırlanmıştır. İçeriğin sorumluluğu tamamıyla İsmail Beşikci Vakfı’na aittir ve Avrupa Birliği’nin ve/veya Haklara Destek Programı’nın görüşlerini yansıtmamaktadır.”
